หลักการใช้อำนาจทางปกครองในการกระทำทางปกครองระบบบริการสาธารณะ
สิทธิกร ศักดิ์แสง คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี
การปกครองแบบนิติรัฐในระบอบประชาธิปไตย ถือกันว่ากฎหมายเป็น “ทั้งที่มาของอำนาจ”และเป็น “ข้อจำกัดอำนาจ”ของการใช้อำนาจทางปกครองในการกระทางปกครองระบบบริการสาธารณะของเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองที่อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาและการกำกับดูแลของฝ่ายบริหารกับเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองที่มิได้อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาและการกำกับดูแลของฝ่ายบริหาร จะมีวิธีการที่กฎหมายมอบหมายให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองใช้อำนาจทางปกครอง มีอยู่ 2 แบบ คือ อำนาจผูกพันกับอำนาจดุลพินิจ
1.การใช้อำนาจผูกพันกระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะ
“การใช้อำนาจผูกพัน” (Mandatory powers) อำนาจผูกพัน หมายถึง การใช้อำนาจกระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะของเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง หากว่าเข้าเงื่อนไขต่างๆที่กฎหมายกำหนดไว้แล้ว ฝ่ายปกครองจะต้องสั่งการไปในทางหนึ่งเท่านั้น กฎหมายมิให้อำนาจเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองในการตัดสินใจเลือก กล่าวคือ อำนาจผูกพัน เป็นอำนาจที่กฎหมายมอบลงมาแล้วเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองถูกผูกพันจะต้องปฏิบัติตามนั้นโดยเคร่งครัดเด็ดขาด ไม่สามารถตัดสินใจต่อการกระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะเป็นอย่างอื่นได้ กฎหมายมักจะใช้คำว่า “ต้อง” หรือ “ให้” หรือ “มีหน้าที่”เช่น กฎหมายให้อำนาจแก่เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองรับจดทะเบียนตั้งบริษัท โดยกำหนดเงื่อนไขไว้หลายประการ ถ้าเอกชนรายใดยื่นขอจดทะเบียนโดยปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กฎหมายบัญญัติไว้ครบถ้วนฝ่ายปกครองต้องรับจดทะเบียน จะอ้างเหตุที่กฎหมายไม่ได้บัญญัติติไว้เพื่อไม่รับจดทะเบียนไม่ได้ เป็นต้น
2.การใช้อำนาจดุลพินิจกระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะ
“การใช้อำนาจดุลพินิจ” (Discretionary powers) หมายถึง การใช้อำนาจกระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะ เช่น การออกคำสั่ง เมื่อผู้ออกคำสั่งได้ข้อเท็จจริงที่กฎหมายประสงค์แล้ว ผู้ออกคำสั่งมีอำนาจเลือกว่าจะตัดสินใจแบบที่ตนเห็นว่าเหมาะสม ซึ่งกฎหมายจะกำหนดทางเลือกไว้ 2 ลักษณะ ลักษณะที่ 1 อาจกำหนดทางเลือกไว้ไม่มากนัก เช่น 3-4 ทางเลือก ลักษณะที่ 2 อาจกำหนดเปิดกว้างให้ใช้ดุลพินิจตามความเหมาะสม แม้จะเป็นอำนาจดุลพินิจ แต่หากเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองก็ต้องปฏิบัติให้เป็นไปตามขั้นตอนหรือวิธีการอันสาระสำคัญที่กำหนดไว้สำหรับการกระทำนั้นและเป็นไปโดยสุจริตทั้งต้องไม่เลือกปฏิบัติ กล่าวคือ เป็นเรื่องตรงข้ามกับอำนาจผูกพัน คือ กฎหมายมอบอำนาจให้กับเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองที่จะเลือกดำเนินการหรือเลือกไม่ดำเนินการหรือเลือกดำเนินการอย่างหนึ่งอย่างใดในหลายๆอย่างก็ได้ การใช้อำนาจดุลพินิจกฎหมายมักใช้คำว่า “มีอำนาจ”หรือ “มีสิทธิ” หรือ “อาจจะ”หรือ “ควรจะ”หรือ “สามารถ” ดังนั้นอำนาจดุลพินิจจึงเป็นเสรีภาพของเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง ที่กฎหมายจัดวางไว้เพื่อให้ตัดสินใจเลือกระทำการหรือละเว้นกระทำการ หรือเลือกผลในทางกฎหมายอย่างใดอย่างหนึ่งในหลายอย่าง เพื่อบรรลุเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์ของกฎหมายตามหลักการปกครองแบบนิติรัฐที่ยึดหลักนิติธรรม ซึ่งประกอบด้วย หลักสมควรแก่เหตุหรือหลักความได้สัดส่วนและหลักความเสมอภาค เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองมีอำนาจใช้ดุลพินิจได้ก็ต่อเมื่อมีกฎหมายให้อำนาจตัดสินใจอย่างอิสระที่กระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือไม่กระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะอย่างใดอย่างหนึ่ง ในบรรดาทางที่เลือกล้วนต้องชอบด้วยกฎหมาย หากมีทางเลือกบางประการที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย ตรงนั้นก็ไม่ใช่เป็นดุลพินิจศาลก็มีอำนาจเข้าตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมายของการกระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะได้
2.1กระบวนการใช้อำนาจปกครองที่เป็นอำนาจดุลพินิจ
กระบวนการใช้อำนาจปกครองที่กฎหมายมอบอำนาจให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองใช้อำนาจดุลพินิจ คือ ดุลพินิจวินิจฉัยกับดุลพินิจตัดสินใจ ดังนี้
2.1.1 อำนาจดุลพินิจวินิจฉัย
อำนาจดุลพินิจวินิจฉัย คือ อำนาจปกครองที่เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองใช้ในส่วนที่เป็นข้อเท็จจริงอันเป็นองค์ประกอบ อันเป็นกรณีที่ฝ่ายนิติบัญญัติประสงค์ให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง “ใช้อำนาจดุลพินิจในลักษณะวินิจฉัยข้อเท็จจริง” ในกรณีที่ฝ่ายนิติบัญญัติจะบัญญัติถ้อยคำที่มีความหมายไม่เจาะจง สำหรับประเทศไทยได้วางหลักการใช้ดุลพินิจวินิจฉัย เช่น
1.ข้อความในมาตรา 21 พระราชบัญญัติสถานบริการ พ.ศ. 2509 ว่า “การกระทำที่ขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดี”เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองต้องใช้อาจดุลพินิจวินิจฉัยว่าเป็นกระทำแบบใดที่ขัดต่อความสงบเรียบร้อยของบ้านเมือง
2.ข้อความใน มาตรา 11 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง พ.ศ. 2503 ว่า “ลามกอนาจาร” เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองต้องใช้ดุลพินิจวินิจฉัยว่าอะไรที่เป็นลามกอนาจาร
3.ข้อความในมาตรา 26 พระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522 ว่า “อาหารที่มีสิ่งน่าจะเป็นอันตรายแก่สุขภาพเจือปนอยู่ด้วย” เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองต้องใช้ดุลพินิจวินิจฉัยว่าอะไรที่เป็นอาหารที่มีสิ่งน่าเป็นอันตรายแก่สุขภาพ เป็นต้น
2.1.2 อำนาจดุลพินิจตัดสินใจ
อำนาจดุลพินิจตัดสินใจ การใช้อำนาจดุลพินิจตัดสินใจเป็นให้ฝ่ายปกครอง “ใช้อำนาจในส่วนที่เป็นผลทางกฎหมาย” เป็นดุลพินิจของฝ่ายปกครองที่จะตัดสินใจว่าจะใช้อำนาจสั่งการหรือไม่ และเลือกว่าใช้อำนาจสั่งการไปอย่างไรตามที่กฎหมายเปิดช่องให้ใช้ดุลพินิจ ที่เรียกว่า “อำนาจดุลพินิจเลือกเนื้อความของคำสั่ง” มักจะใช้ถ้อยคำในการบทบัญญัติว่า “มีอำนาจ”“มีสิทธิ”“อาจ...”“ก็ได้”เป็นต้น ตัวอย่างการใช้ดุลพินิจตัดสินใจ เช่น กรณีที่กฎหมายกำหนดให้เป็นอำนาจดุจพินิจที่จะตัดสินใจว่าจะใช้อำนาจหรือไม่ หากเลือกที่จะใช้อำนาจ กฎหมายก็ให้ดุลพินิจที่จะเลือกกระทำการหรือเลือกออกคำสั่งได้ leกรณีของประเทศไทยเกี่ยวกับการใช้อำนาจดุลพินิจตัดสินใจ เช่น พระราชบัญญัติสถานบริการ พ.ศ. 2509 มาตรา 21 กำหนดว่า “ผู้รับอนุญาตตั้งสถานบริการขาดคุณสมบัติก็ดี ดำเนินกิจการสถานบริการขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมก็ดี ดำเนินกิจการสถานบริการโดยไม่ปฏิบัติตามพระราชบัญญัตินี้ หรือ ฝ่าฝืนบทบัญญัติแห่งพระราชบัญญัตินี้ก็ดี พนักงานเจ้าหน้าที่ “มีอำนาจ” ไม่ต่ออายุใบอนุญาตหรือสั่งพักใช้ใบอนุญาตหรือสั่งเพิกถอนในอนุญาตก็ได้” เป็นต้น
2.1.3 ข้อพิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างอำนาจดุลพินิจวินิจฉัยกับอำนาจดุลพินิจตัดสินใจ
การใช้อำนาจดุลพินิจในการตัดสินใจกับดุลพินิจในการวินิจฉัย เช่น นายป๊อดซื้อใบขับขี่มาซึ่งถือได้ว่าใบขับขี่ที่ออกมานั้นออกโดยมิชอบด้วยกฎหมายแต่ยังมีผลบังคับเพราะไม่เป็นโมฆะ ต่อเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองมาพบว่าใบขับขี่ที่ออกมานั้นเป็นการออกโดยมิชอบด้วยกฎหมาย แทนที่จะยกเลิกเพิกถอน ถ้ากฎหมายให้อำนาจดุจพินิจเจ้าหน้าที่จะยกเลิกเพิกถอนหรือไม่ก็ได้ ตรงนี้คือ “ดุลพินิจในการตัดสินใจ” ถ้าไม่ยกเลิกเรื่องก็จบ แต่ถ้าใช้ดุลพินิจยกเลิกก็ต้องมาพิจารณาดูกันว่าจะยกเลิกอย่างไร เมื่อไร จะให้มีผลในอนาคต หรือในปัจจุบันหรือย้อนหลัง ซึ่งส่วนนี้เรียกว่า “ดุลพินิจในการวินิจฉัย”
3.ความสัมพันธ์ระหว่างการใช้อำนาจผูกพันกับอำนาจดุลพินิจของเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง
กระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะ
การใช้อำนาจอำนาจผูกพันกับอำนาจดุลพินิจเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองในการกระทำทางปกครองในระบบบริการสาธารณะ ซึ่งการใช้อำนาจปกครองทั้ง 2 จะมีความสัมพันธ์ทั้ง 2 ส่วน คือ ความสัมพันธ์ระหว่างข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขส่วนประกอบส่วนเหตุ กับความสัมพันธ์ระหว่างผลทางกฎหมายเมื่อมีข้อเท็จจริงอันเป็นองค์ประกอบส่วนเหตุ ดังนี้
3.1 อำนาจผูกพันทั้งในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจและผลทางกฎหมาย
กรณีนี้กฎหมายไม่เปิดทางให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองมีดุลพินิจทั้งในข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจและผลทางกฎหมายหากแต่จะกำหนดให้เป็นอำนาจผูกพัน เช่น กฎหมายกำหนดว่า “ผู้ใดยื่นเอกสารถูกต้องครบถ้วน เจ้าหน้าที่ต้องรับจดทะเบียน”ซึ่งเมื่อพิจารณาข้อความในกฎหมาย “ผู้ใดยื่นเอกสารถูกต้องครบถ้วน”ถือว่าเป็นการให้อำนาจพิจารณาในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขการใช้อำนาจ ส่วนข้อความ “เจ้าหน้าที่ต้องรับจดทะเบียน”ถือเป็นอำนาจผูกพันตามกฎหมายที่เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองต้องทำปฏิเสธไม่ทำไม่ได้ เป็นต้น
3.2 อำนาจผูกพันในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจ แต่มีอำนาจดุลพินิจในส่วนผลของกฎหมาย
กรณีนี้กฎหมายไม่เปิดทางให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองมีดุลพินิจในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจ เช่น กฎหมายกำหนดว่า “โรงงานใดปล่อยน้ำเสีย เจ้าหน้าที่มีอำนาจพักใช้ใบอนุญาตเป็นเวลา 10 วัน หรือเพิกถอนใบอนุญาต” ซึ่งเมื่อพิจารณาข้อความตามกฎหมาย “โรงงานใดปล่อยน้ำเสีย”ถือว่าเป็นอำนาจผูกพันในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจ ส่วนข้อความในกฎหมาย“เจ้าหน้าที่มีอำนาจพักใช้ใบอนุญาตเป็นเวลา 10 วัน หรือเพิกถอนใบอนุญาต”ถือเป็นการใช้อำนาจดุลพินิจในส่วนผลของกฎหมายว่าจะเลือกกระทำแบบใดตามที่กำหนดไว้ เป็นต้น
3.3 อำนาจดุลพินิจในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจ แต่มีอำนาจผูกพันในส่วนของกฎหมาย
ในกรณีนี้กฎหมายเปิดช่องให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองมีดุลพินิจในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจ แต่กำหนดเป็นอำนาจผูกพันในส่วนผลของกฎหมาย เช่น กฎหมายกำหนดว่า “อาคารใดตกอยู่ในสภาพชำรุดทรุดโทรมน่ารังเกียจ เจ้าหน้าที่ต้องสั่งรื้อถอนอาคารนั้น”เมื่อพิจารณาข้อความในกฎหมายที่ว่า “อาคารใดตกอยู่ในสภาพชำรุดทรุดโทรมน่ารังเกียจ”ถือว่าเป็นการใช้อำนาจดุลพินิจในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจ ส่วนข้อความที่ว่า “เจ้าหน้าที่ต้องสั่งรื้อถอนอาคารนั้น”ว่าเป็นการใช้อำนาจผูกพันในส่วนของกฎหมายที่เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองต้องทำหรือใช้อำนาจกระทำการ เป็นต้น
3.4 อำนาจดุลพินิจทั้งในส่วนข้อเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจและผลทางกฎหมาย
กรณีนี้กฎหมายเปิดช่องให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองมีดุลพินิจทั้งในส่วนเท็จจริงอันเป็นเงื่อนไขของการใช้อำนาจและผลทางกฎหมาย เช่น กฎหมายกำหนดว่า “อาคารหรือโรงเรือนใดอยู่ในสภาพน่าจะเป็นอันตราย เจ้าหน้าที่มีอำนาจสั่งให้แก้ไขหรือรื้อถอนอาคาร” เมื่อพิจารณาข้อความในกฎหมายที่ว่า “อาคารหรือโรงเรือนใดอยู่ในสภาพน่าจะเป็นอันตราย”ถือว่าเป็นอำนาจในส่วนข้อเท็จจริง (ดุลพินิจวินิจฉัย) อันเป็นเงื่อนของการใช้อำนาจ ว่าอันตรายหรือไม่ ถ้า “อันตราย”ให้ใช้ดุลพินิจว่า “เจ้าหน้าที่มีอำนาจสั่งให้แก้ไขหรือรื้อถอนอาคาร”คือ เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองเลือกที่จะออกคำสั่งให้รื้อแก้หรือรื้อถอน อาคารโรงเรือนนั้น เป็นต้น
อาจจะ หมายถึง 在 อาจจะ ไม่ได้มีแค่ Maybe! - YouTube 的美食出口停車場
Effortless แปลว่าอะไร? อย่าพยายาม? มาดูเฉลยกัน! #ครูพี่แอน #onlineenglish #เรียนอังกฤษ. KruPAnn - ครูพี่แอน• ... ... <看更多>