(***เผยส่วนสำคัญของเรื่อง***)
Minari คือเรื่องราวของครอบครัวเกาหลีในอเมริกา 'เจคอบ' คุณพ่อมีความฝันอยากสร้าง 'สวนสวรรค์' ปลูกพืชพันธุ์เกาหลีขึ้นในพื้นที่ที่ขึ้นชื่อว่าดินดีอุดมสมบูรณ์ เขาวาดฝันถึงฟาร์มขนาดใหญ่ หวังไว้ว่าถ้าสำเร็จจะเลี้ยงครอบครัวได้ แน่นอน เขาทุ่มเทกับการทำงานหนักโดยมองว่าอนาคตย่อมมีรางวัลตอบแทน
ในเวลาเดียวกัน เจคอบกับโมนิกา (ภรรยา) ก็ต้องทำงานในโรงงานคัดแยกลูกไก่ตัวผู้ออกจากตัวเมีย เพื่อนำตัวผู้ทั้งหลายไปกำจัดเพราะในมุมพ่อค้าไก่นั้นตัวผู้ไม่อร่อย ออกไข่ไม่ได้ จึงไร้ประโยชน์ หากอยากมีชีวิตรอดจึงต้องทำตัวให้ 'เป็นประโยชน์'
หนังถูกหุ้มห่อไปด้วยความฝันแบบอเมริกันและการเอาตัวรอดในโลกทุนนิยมที่ผลักดันให้ทำงานหนักและรับผิดชอบชีวิตตัวเอง อวลไปด้วยบรรยากาศของคริสต์ศาสนาหุ่มคลุมอยู่ทั้งเรื่อง ตั้งแต่เพื่อนบ้านผู้มีศรัทธาแรงกล้าอย่างพอล การไปโบสถ์ รวมถึงรายละเอียดที่ประดับบ้านอยู่ตลอดทั้งเรื่อง ทั้งไม้กางเขน รูปพระคริสต์ ฯลฯ
🔸️🔸️🔸️
เจคอบต้องการสร้าง 'สวนเอเดน' ของเขาขึ้นมา บางคนบอกว่าความรู้สึกของการอยากหวนคืนสู่สวนเอเดนของมนุษย์เป็นสากล คือต้องการกลับคืนสู่สิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่าตัวเอง ในคำอธิบายแบบธเนศ วงศ์ยานนาวา (ซึ่งเพิ่งพูดในห้องความเหงาฯ ในคลับเฮ้าส์) จะอธิบายว่าคริสต์ศาสนามีคำสอนเกี่ยวกับการสละครอบครัวเพื่อไปรวมเป็นหนึ่งเดียวกับพระเจ้า Matthew 19:29 “และทุกคนที่สละบ้าน พี่น้อง ชายหญิง บิดามารดา บุตรหรือไร่นา เพราะเห็นแก่นามของเรา คนนั้นจะได้ผลร้อยเท่าและชีวิตนิรันดร์ด้วย”
เมื่อออกเดินทางไปบนเส้นทางที่ตัวเองเลือก (ซึ่งเป็นวิถีแบบปัจเจกอันจะนำไปสู่ความเป็นฮีโร่-ตามคำอธิบายของธเนศ) คุณก็ต้องรับผิดชอบชีวิตตัวเอง ไล่ล่าความฝัน ทำให้สำเร็จ สิ่งนี้ก็มาสอดรับกันพอดีกับวิถีทุนนิยม
🔸️🔸️🔸️
เจคอบจึงดำเนินชีวิตเพื่อไล่ล่าความฝันและความสำเร็จแบบอเมริกันด้วยการพยายามปลูกพืชพันธุ์เกาหลีขึ้นบนดินอเมริกา ขณะที่มุ่งหน้าบากบั่นสู่ความสำเร็จส่วนตัว เขาก็ค่อยๆ ร้าวฉานกับครอบครัวมากขึ้นเรื่อยๆ เชื่อมั่นในตัวเอง พึ่งพาคนอื่นน้อย พยายามทำทุกอย่างด้วยตัวเอง ตั้งแต่หาแหล่งน้ำ ขุดบ่อ เตรียมดิน เขาไม่ขอความช่วยเหลือจากใคร ยกเว้นก็แต่พอล-เพื่อนบ้านผู้ศรัทธาต่อพระเจ้าที่รักเพื่อนบ้านเหมือนรักตัวเองซึ่งหยิบยื่นความช่วยเหลือด้วยรัก
หนังแสดงให้เห็นความแตกต่างของคุณค่าแบบอเมริกันและสังคมตะวันออกอย่างเกาหลีในมิติต่างๆ อย่างที่คุณยายเอ่ยปากว่า เด็กอเมริกันไม่ชอบนอนร่วมห้องกับคนอื่น นี่ก็เป็นภาพที่แสดงความเป็นปัจเจกที่ชัดเจน
แม้หนังอยู่กับบรรยากาศทุ่งกว้างสีเขียวและแดดจ้าตลอดแทบทั้งเรื่อง แต่กลับให้ความรู้สึกโดดเดี่ยวอ้างว้างเหลือเกิน ก็เพราะความมุ่งมั่นที่อยากสำเร็จเพียงลำพังของเจคอบนั่นเองที่สร้างความรู้สึกนี้ขึ้นมา
🔸️🔸️🔸️
คุณยายที่เดินทางจากเกาหลีเพื่อมาอยู่ร่วมกับครอบครัวกลายเป็นคนที่นำเอา 'ความเกาหลี' หรือโลกตะวันออกติดมือมาด้วย ตั้งแต่พริกป่น ปลาแห้ง ไพ่เกาหลี กระทั่งไอเดียว่าน่าจะปลูก 'มินาริ' ไว้ริมลำธาร เพราะมินาริเป็นพืชเกาหลีที่โตง่าย ทนทาน ลมแรงก็เอนไปตามลม มันเหมือนวัชพืชแต่ก็กินได้ด้วย
'มินาริ' จึงเป็นพืชพันธุ์ที่ไม่ 'พยายาม' มันมีชีวิตรอดได้โดยไม่ฝืนธรรมชาติ เพียงอยู่ตรงนั้นและเป็นหนึ่งเดียวกับสภาพแวดล้อม
คุณยายมาพร้อมความเป็นครอบครัวใหญ่ที่ทุกคนในครอบครัวเชื่อมโยงดูแลกัน ยายมาดูแลหลาน เล่นกับหลาน ขณะที่หลานๆ ที่โตมาในสังคมอเมริกันรู้สึกว่าบุคลิกแบบนี้ไม่ใช่ 'ยาย' ในอุดมคติแบบที่พวกเขารับรู้ ยายต้องอบขนม พูดเพราะ อบอุ่น ไม่ 'บ้านบ้าน' แบบนี้ แต่แล้วคนที่เปลี่ยนแปลงมากที่สุดในเรื่องก็คือ 'เดวิด' ลูกชายตัวน้อยที่ค่อยๆ เปิดรับคุณยายและมีความเชื่อมโยงกับคนอื่นมากขึ้น ขณะที่พ่อแม่พี่สาวล้วนแล้วแต่โดดเดี่ยวจากกันและกัน แม้พี่สาวจะปลอบแม่แต่ก็ไม่มีความรู้สึกใกล้ชิดสนิทสนมนัก
🔸️🔸️🔸️
พืชพันธุ์เกาหลีที่ปลูกในดินอเมริกาไม่ได้งอกงามง่ายดาย เช่นกันกับความพยายามของคนเกาหลีในต่างแดน พวกเขาเหมือนพืชผิดดิน เป็นคนแปลกหน้า แต่ก็พยายามทุกวิถีทางในการเอาชีวิตรอด
ความทุ่มเทของเจคอบที่มีศรัทธาต่อความสำเร็จที่ไม่มีใครการันตีใดๆ ก็ไม่ต่างอะไรกับความศรัทธาของพอลที่มีต่อพระเจ้า ซึ่งมีกิจวัตรสุดสัปดาห์เป็นการแบกกางเขนใหญ่เดินไปบนท้องถนน
ไม่แน่, ใครจะไปรู้, ความศรัทธาอย่างมากของพอลอาจทำให้เขากลายเป็น 'คนเพี้ยน' ในสายตาคนรอบข้าง คนในชุมชน หรือกระทั่งคนดูหนังอย่างเรา พอลซึ่งเป็นอเมริกันเองก็อาจเป็น 'คนแปลกหน้า' ของชาวอเมริกันด้วยกัน กระทั่งเป็นชาวคริสต์ที่แปลกหน้าสำหรับชาวคริสต์ด้วยกันเอง
ความเป็นเอเลี่ยนเกิดขึ้นในใจเราโดยไม่รู้ตัวเสมอ เพราะเราชอบเผลอตัดสินคนอื่นที่แตกต่างว่าแปลกประหลาด มีเส้นแบ่งจางๆ และชัดๆ ขีดขึ้นระหว่างเรากับมนุษย์คนอื่นเสมอ ไม่ต่างจากตอนที่เดวิดขีดเส้นระหว่างตัวเขากับคุณยายที่เพิ่งย้ายมาจากเกาหลี
🔸️🔸️🔸️
แล้วความพยายามของเจคอบทั้งหมดก็พังครืนในค่ำคืนหนึ่ง หลังจากที่คุณยายนำขยะไปเผาแล้วพลาดทำขยะติดไฟลามไปเผาเรือนเก็บผลผลิตไหม้วอดวายไปทั้งหลัง
ทุกอย่างที่พยายามมาพังพินาศ
บางครั้งชีวิตก็เป็นแบบนี้ ศรัทธาไม่ได้การันตีว่าจะลงเอยด้วยชีวิตที่ดีงาม และบางครั้งพระเจ้าก็ทดสอบศรัทธาผู้คนด้วยวิกฤตใหญ่ซึ่งฝากบทเรียนให้มนุษย์ผู้นั้น อันนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงในวันถัดไป
ห้วงยามที่ไฟโหมโรงเรือน คุณยายเดินจากไปอย่างไร้จุดหมาย อาจรู้สึกผิด เสียใจ และอาจรู้สึกไม่ต่างอะไรกับลูกไก่ที่ไร้ประโยชน์ นอกจากไม่ทำประโยชน์แล้วยังทำลายความฝันและแหล่งรายได้ของบ้าน แต่แล้วหลานๆ ทั้งสอง โดยเฉพาะเดวิดนั่นเองที่ร้องเรียกและวิ่งไปตามคุณยาย 'กลับบ้านของเรา'
'ประโยชน์' ไม่ได้อยู่ที่การสร้างรายได้ ความสำเร็จ หรือการเป็นฮีโร่พิชิตฝันอย่างที่เจคอบพยายามมาตลอดทาง หากคุณค่าของคนคนหนึ่งอยู่ที่ความรัก ความผูกพัน สายสัมพันธ์ที่ผูกโยงเราไว้ด้วยกัน
มองด้วยสายตาของการค้าขาย ยายกับลูกไก่ตัวผู้ช่างไร้ประโยชน์ แต่ในความเป็นมนุษย์แล้ว เราไม่ควรตัดสิน 'ประโยชน์' ด้วยเกณฑ์การค้าหรือการสร้างรายได้
เช่นกันกับที่เจคอบไม่ควรตัดสินตัวเองว่าห่วยแตกจากการเป็นพ่อที่ล้มเหลวในการทำงานที่เขาพยายามอย่างหนัก เขาเป็นพ่อที่มีคุณค่าเสมอสำหรับคนในครอบครัว ตราบที่เขาให้คุณค่ากับคนในครอบครัวด้วยเช่นกัน
🔸️🔸️🔸️
ตอนจบเรื่อง เจคอบกับเดวิดเดินไปที่ริมลำธาร ต้นมินาริที่คุณยายเพาะไว้แผ่ลามเป็นพื้นที่กว้าง เจคอบเองเริ่มเปิดรับความช่วยเหลือจากคนอื่น เขาเรียกนักสำรวจน้ำซึ่งใช้วิธีแปลกๆ มาหาแหล่งน้ำใหม่เพื่อเริ่มต้นใหม่
เขาทึ่งกับการได้เห็นต้นมินาริเติบโตงอกงามอย่างเป็นธรรมชาติโดยไม่ต้องประคบประหงม แถมยังเอ่ยชมคุณยายว่า คุณยายอ่านขาดจริงๆ ต้นมินาริมันขึ้นเองของมัน เพราะมันเป็นพืชที่ขึ้นง่ายอยู่ง่าย
'ดิน' ที่เหมาะกับการงอกงามมากที่สุดอาจจะเป็นความรัก และเราจะได้สัมผัสความรักเมื่อเราวางมือจากเครื่องไม้เครื่องมือที่เราจับถืออยู่คนเดียวเพื่อสร้าง 'สวนของฉัน' ลงเสียบ้าง แล้วยื่นมือไปรับความรักความช่วยเหลือจากคนอื่น มอบความรักให้คนอื่นบ้าง แลกเปลี่ยนความช่วยเหลือกัน
แม้หนังเรื่องนี้จะมีฉากเป็นท้องทุ่งเขียวขจี แต่ให้ความรู้สึกไม่ต่างจากหนังที่มีฉากหลังเป็นดาวอังคารหรือดาวสักดวงอันไกลโพ้น เพราะเจคอบช่างโดดเดี่ยวเสียจริง ในดาวโลกที่เต็มไปด้วยผู้คน หลายหนที่บางคนรู้สึกเช่นเดียวกันนี้ เพราะเราพยายามปลูกต้นไม้ของเราในสวนของเราด้วยมือของเราเอง--ตามลำพัง
ฝันลำพัง สู้ลำพัง สำเร็จเพียงลำพัง
🔸️🔸️🔸️
'สวนเอเดน' ไม่น่าใช่ 'สวนแห่งความสำเร็จ' แต่สวนสวรรค์นั้นน่าจะเป็นการกลับไปรวมกับสิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่าตัวเอง ซึ่งบางคนอาจเรียกว่าพระเจ้า และบางคนอาจเรียกว่าความรัก
'งู' ในสวนเอเดนก็น่ากลัวไม่ต่างจากงูที่เดวิดเจอริมลำธาร เหมือนที่คุณยายบอกว่า "สิ่งอันตราย ถ้าเราเห็นมันชัดเจนจะดีกว่าให้มันไปซ่อนตัวแล้วมาซุ่มฉกเรา" งูที่ว่านี้คืออาจหมายถึงความรู้สึกด้านมืดในใจมนุษย์ การแยกตัวออกจากสรรพสิ่ง จากผู้คนอื่น ความจองหอง ถือดี ทิฐิ อัตตา ฯลฯ ถ้ามันซ่อนอยู่ในใจโดยเราไม่รู้ตัวนั้นน่ากลัวกว่าการที่เรามองเห็นและยอมรับมัน
เสน่ห์ของหนังเรื่องนี้เป็นไปตามที่ผู้กำกับได้ให้สัมภาษณ์ไว้คือ เขาอยากทำให้เห็นความซับซ้อนของมนุษย์ที่เราไม่สามารถแปะป้ายให้กับใครได้ว่าเขาเป็นพ่อ แม่ เกาหลี อเมริกัน คริสต์ คนต่างด้าว คนจน ผู้ศรัทธา ฯลฯ ตัวละครในเรื่องไม่ได้มีลักษณะสุดขั้ว ล้วนแล้วแต่มีส่วนผสมที่ทำให้เรารู้สึกว่า เราเดินสวนกับคนเหล่านี้อยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน บางคนอาจแปลกๆ ในสายตาเรา แต่นั่นเองที่เขย่าการรับรู้ของเราว่ามีอคติใดบังตาอยู่หรือไม่
ขณะเดียวกันหนังก็ฉายภาพให้เห็นว่ามนุษย์ตัวเล็กๆ ท่ามกลางธรรมชาติอันควบคุมไม่ได้เหมือนทอร์นาโดตอนต้นเรื่องนั้นตกอยู่ภายใต้โครงสร้างค่านิยมนานาประการที่ผลักดันให้ตัวเองต้องดำเนินชีวิตไปตามคุณค่าเหล่านั้น เหมือนเส้นเชือกล่องหนที่คอยชักใยเราโดยไม่รู้ตัว
เราต่อสู้และฝืนทนเพื่อคุณค่าที่ยึดมั่น
ขณะที่ 'มินาริ' เพียงอยู่ตรงน้ัน, และงอกงาม
🌳
----------
สองทุ่ม คืนนี้ มีเปิดห้องคุยถึงหนังเรื่องนี้ในคลับเฮ้าส์ ใครสนใจก็เข้าไปแจมกันได้นะครับ รายละเอียดอยู่ในคอมเมนต์ครับผม ✌
