เทพีเสรีภาพในภาพยนตร์ฮอลลีวูด
ออกจะตกกระแสไปหน่อยด้วยช่วงนี้ข่าวทั้งในและต่างประเทศมีมากมาย ประเด็นหรือเรื่องที่อยากหยิบมาถ่ายทอดบอกเล่ามักกลืนหายไปกับสังคมอย่างรวดเร็ว กระนั้นผู้เขียนก็ยังอยากหยิบยกเรื่องนี้มาพูดถึงกันเสียหน่อย กับประเด็นเกี่ยวกับเทพีเสรีภาพที่ทำให้เกิดเสียงวิพากษ์วิจารณ์ในสังคม แม้ไม่ได้เป็นประเด็นใหญ่โตเป็นวงกว้างมากนักก็ตาม
คงต้องเล่าย้อนกันสักนิดแต่มาถึงวันนี้คงไม่มีใครไม่รู้จักอนุสาวรีย์เทพีเสรีภาพ ปะติมากรรมโลหะที่เด่นเป็นสง่าบนเกาะลิเบอตี้ กลางแม่น้ำฮัตสัน ภายในมหานครนิวยอร์ก มีความสูง 93 เมตร ที่สวมเสื้อคลุมและมงกุฎเจ็ดแฉก มือขวาชูคบไฟ ส่วนมือซ้ายแนบจารึกประกาศอิสรภาพไว้ข้างตัว ถือเป็นสัญลักษณ์เสรีภาพของอเมริกาภายหลังการปลดแอกจากอังกฤษ ที่นอกจากกลายมาเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของประเทศแล้ว ยังได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกในปี 1984 อีกด้วย
เราได้เห็นอนุสาวรีย์นี้ตั้งตระหง่านอยู่ในแผ่นดินอเมริกามาช้านาน แต่แท้จริงจุดกำเนิดของเทพีเสรีภาพไม่ได้อยู่ที่อเมริกาแต่อย่างใด มันคือของขวัญที่ส่งตรงมาจากฝรั่งเศส เพื่อฉลองครบรอบ 100 ปีที่อเมริกาสามารถปลดแอกตัวเองจากอังกฤษ เป็นสิ่งคอยระลึกและเชิดชูความสัมพันธ์ระหว่างฝรั่งเศสและอเมริกาที่มีความเกี่ยวพันกันอย่างลึกซึ้ง จากฝีมือชาวฝรั่งเศสที่ชื่อ Frederic Auguste Bartholdi เป็นผู้ออกแบบ เริ่มจากการสร้างแบบจำลองย่อส่วนจากนั้นจึงเริ่มขยับขยายขนาด ตรวจวัดให้แน่ใจจึงใช้เวลาในการสร้างยาวนาน นั่นทำให้จากความตั้งใจสร้างรูปปั้นเพื่อเฉลิมฉลองในวันชาติ 4 กรกฎาคม 1876 กลับสามารถสร้างได้เพียงแค่ส่วนมือและคบไฟ ต้องอาศัยเวลานับจากนั้นเป็นสิบปีจึงได้ส่งมอบกันในปี 1886 หลังจากที่จัดสร้างชิ้นส่วนจึงขนส่งผ่านทางเรือให้ไปประกอบที่อเมริกาเอง
ความหมายในการมีตัวตนของเทพีเสรีภาพไม่ได้เป็นการประกาศศักดาหรือแสดงถึงอำนาจ เดิมมันถูกออกแบบด้วยแนวคิดที่เป็นแสงไฟนำทาง ไว้คอยส่องสว่างให้แก่ผู้แสวงหาอิสรภาพทั่วโลก ให้หลุดพ้นจากความเป็นทาสและโซ่ตรวนที่คอยยึดตรึง เป็นดวงไฟแห่งความหวังที่ประกาศต่อทั่วโลกว่าเราสามารถสร้างสรรค์เสรีภาพขึ้นมาได้ด้วยสองมือ โดยมีต้นแบบภาพลักษณ์มาจากอเมริกาที่กระทั่งฝรั่งเศสผู้สร้างและออกแบบเทพีเสรีภาพเองยังชื่นชม อีกทั้งส่วนฐานยังสลักข้อความเป็นการต้อนรับผู้อพยพที่ต้องการหลบหนีจากความยากจนและแออัดแต่ปรารถนาในเสรีภาพ คอยนำทางพวกเขาสู่โลกใหม่
หลังการเปิดตัวเทพีเสรีภาพก็กลายเป็นภาพจำของประเทศ เป็นสถานที่ท่องเที่ยวสร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำให้กับนิวยอร์กและอเมริกา มีทั้งพิพิธภัณฑ์ ของที่ระลึก ไปจนสินค้า มีการหยิบยกมาพูดถึงอย่างกว้างขวาง ด้วยความนิยมอย่างแพร่หลายและแนวคิดที่อ้างอิงจากเสรีภาพ ดังนั้นชาวอเมริกาจึงรู้สึกว่า การหยิบเอาเทพีเสรีภาพไปใช้งานตามสื่อบันเทิงไม่ใช่สิ่งผิด กลับจะเป็นการยกย่องให้เกียรติและสร้างความสนใจให้กับเทพีเสรีภาพไม่ขาดสาย เชิดชูว่านี่เป็นหนึ่งในสถานที่สำคัญทรงคุณค่าไม่ว่าจะทางประวัติศาสตร์ สังคม หรือวัฒนธรรมของประเทศ
และแน่นอนว่าในส่วนของสื่อบันเทิงที่คอยแสดงตัวตนและเป็นหน้าตาของประเทศย่อมไม่พ้นหยิบมาใช้งาน โดยเฉพาะสื่อประเภทภาพยนตร์ทั้งหลายที่โด่งดังไปทั่วโลก ก็เคยฉายภาพเทพีเสรีภาพออกมาให้เห็นอยู่หลายครั้ง
ติดแค่ถ้าเทพีเสรีภาพไม่ได้เป็นรูปปั้นแต่มีชีวิตจิตใจอาจจะไม่ยินดี ด้วยภาพจำของตนมีแต่ฉากถูกทำร้ายอยู่เรื่อย
ภาพยนตร์เรื่องแรกที่นำเอาเทพีเสรีภาพมาไว้บนแผ่นฟิล์มคือเรื่อง Immigrant ปี 1917 ภาพยนตร์จากฝีมือการกำกับและแสดงของหนึ่งในพ่อมดแห่งวงการ Charles Chaplin ที่ได้รับเสียงชื่นชมในการถ่ายทอดมุมมองของผู้อพยพออกมาได้ดี ทั้งในเชิงตลกขบขันล้อเลียนและความยากลำบากในยุคนั้น ก่อนเริ่มมีบทบาทบนแผ่นฟิล์มมากขึ้น อย่างการถูกคลื่นสึนามิถล่มใส่ในภาพยนตร์ภัยพิบัติ Deluge ปี 1933 ภาพยนตร์ภัยพิบัติที่แสดงให้เห็นเมื่อคลื่นยักษ์ถาโถมกลืนนิวยอร์ก ไปจนการโผล่ลงบนแอนิเมชั่นของทั้ง Disney และ Warner Bros. ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ยืนยันว่านับจากนี้การปรากฏตัวของสัญลักษณ์ของอเมริกานั้นเปิดกว้างไม่ว่าจะทางดีหรือร้าย จะเป็นในเชิงการใช้เป็นสัญลักษณ์หรือตลกขบขันก็ตาม
แต่ถ้าจะถามถึงฉากที่ตราตึงในภาพยนตร์ที่สุดคงเป็นฉากใดไม่ได้นอกจากของ Planet of the apes ปี 1968 หนึ่งในหนังไซไฟคลาสสิกตลอดกาล โดยเนื้อเรื่องเริ่มจากนักบินอวกาศกลุ่มหนึ่งที่กำลังออกเดินทางไปอวกาศ แต่แล้วมันกลับผิดพลาดเมื่อยานลำที่ใช้งานขัดข้อง นำพวกเขาไปตกลงบนดาวเคราะห์แห่งหนึ่ง ที่นั่นเป็นดาวเคราะห์ที่ปกครองด้วยลิงผู้มีวิวัฒนาการและอารยธรรม ทั้งมีภาษาไว้ใช้พูดคุยอ่านเขียน ขี่ม้า ใช้อาวุธ มีความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ ไปจนสร้างสังคมและศาสนา มนุษย์กลับกลายเป็นสัตว์ป่าที่ไร้อารยธรรม ไม่มีภาษาพูด ได้แต่เป็นสัตว์หรือทาสที่ไว้ให้จับมาใช้งานหรือทดลอง
เรื่องจะดำเนินไปถึงตอนได้รับความช่วยเหลือจากคู่สามีภรรยาวานรที่เห็นใจจนมีโอกาสหลบหนีจากที่คุมขัง ก่อนจะได้รู้ความจริงว่าดาวเคราะห์ที่พวกเขาอยู่ แท้จริงคือโลกเราที่ถูกทำลายด้วยนิวเคลียร์จนย่อยยับ หลักฐานคือเทพีเสรีภาพที่หักครึ่งอยู่บนผืนทรายพร้อมตัวเอกที่ทุบลงบนพื้นอย่างสิ้นหวัง และนั่นคือฉากจบอันตราตรึงของภาพยนตร์สุดคลาสสิกเรื่องนี้
นับจากนั้นเป็นต้นมาด้วยการเติบโตของอุตสาหกรรมภาพยนตร์ของอเมริกาเอง เทพีเสรีภาพก็ถูกหยิบมาใช้งานโผล่บนหน้าจอร่วมกับฉากภาพยนตร์ไม่ขาดสาย ตั้งแต่ภาพยนตร์ดังอย่าง Escape from New York แฟรนไชส์เลื่องชื่ออย่าง Superman ไปจนช่วงเวลาอันน่าตื่นตะลึงในภาพยนตร์ Ghostbusters 2 ที่สามารถบังคับควบคุมเทพีเสรีภาพให้เคลื่อนไหว และนำไปใช้งานเพื่อบุกเข้าไปหาตัวร้ายไม่ต่างอะไรกับหุ่นยนต์ยักษ์!!
เท่านี้ก็คงได้เห็นแล้วว่าสำหรับอเมริกา การหยิบยกมาใช้งานและปรากฏลงบนสื่อในเชิงนี้ไม่ได้เป็นเรื่องใหญ่ พวกเขาสนุกสนาน ชื่นชม และปรบมือให้กับทุกความแปลกแหวกแนวพิสดารที่เกิดขึ้น ด้วยแนวคิดและทัศนคติอันแตกต่างและแปลกใหม่ทำให้เขามีโอกาสส่งต่อวัฒนธรรม ถ่ายทอดเรื่องราวและสิ่งต่างๆ ในประวัติศาสตร์ได้อย่างมีสีสัน เปิดโอกาสให้ผู้คนทั้งในและนอกประเทศหันมาสนใจสิ่งที่เป็นความภาคภูมิใจของประเทศให้มากขึ้น
น่าเสียดายที่เรื่องเหล่านั้นกลับยากจะมีโอกาสได้เกิดขึ้นในประเทศไทย ด้วยหลายครั้งเวลาที่มีความคิดสร้างสรรค์หรืออยากต่อยอดนำสิ่งที่มีอยู่ไปใช้งาน กลับถูกขัดขวางและห้ามปรามด้วยเหตุผลด้านความไม่เหมาะสม ไม่มีการเคารพหรือให้เกรียติ แน่นอนภายใต้พื้นฐานทางวัฒนธรรมไทย ผู้เขียนไม่ปฏิเสธว่าบางสิ่งนั้นจำเป็นและอยากให้เคารพนับถือกันบ้าง แต่หากทำได้ก็ไม่อยากให้กีดกันและปิดกั้นโอกาส ทั้งในการเติบโตเกี่ยวกับศิลปะและสื่อบันเทิงของคนรุ่นใหม่ หรือการจะได้ออกไปเผยแพร่เฉิดฉายให้ผู้คนทั่วโลกมีโอกาสเห็น หาไม่ก็มีแต่จะทำให้สิ่งเหล่านั้นตายตกไปตามกาลเวลา
ในเมื่อการหยิบเอาประวัติศาสตร์หรือวัฒนธรรมของเรามาถ่ายทอด ไม่ให้มันตายจากจางหายไปตามกาลคือการสืบสานมันต่อไปไม่ใช่หรือ?
#peoplepersona
#เขย่งก้าวกระโดด
